İran rəsmiləri deyirlər ki, oktyabrın 26-da İsrailin İrana endirdiyi hava hücumuna “sarsıdıcı” cavab veriləcək. Regional gərginlik artdıqca, İranın Ali liderinin müşaviri İranın öz raketlərinin uçuş məsafəsinə qoyduğu məhdudiyyətin aradan qaldırılması və nüvə silahlarına qarşı müqavimətə yenidən baxıla biləcəyi təklifini səsləndirib. Bu, islahatçı prezident Məsud Pezeşkianın Qəzza və Livanda atəşkəsin İranın İsrailə qarşı gözlənilən cavab tədbirinin “intensivliyinə və növünə” təsir göstərə biləcəyini dediyi vaxta təsadüf edir.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Amwaj Media” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
Noyabrın 2-də Ali Rəhbər Ayətullah Əli Xamnəi ABŞ səfirliyində girov böhranının 45-ci ildönümü ilə bağlı tələbələr qarşısında çıxış edərkən deyib ki, İran “düşmənin heç bir addımının cavabsız qalmasına imkan verməyəcək”.
Xamnəi vəd edib ki, İranın “düşmənləri, istər sionist rejim, istərsə də ABŞ olsun”, “İrana, İran xalqına və “Müqavimət Cəbhəsi”nə qarşı hərəkətlərinə” görə “mütləq sarsıdıcı cavab alacaqlar”.
Ali liderin şərhləri İsrailin İrandakı aşkar hərbi obyektlərə bir neçə dəfə hava hücumu təşkil etməsindən bir həftə sonraya təsadüf edib. İranın oktyabrın 1-də İsrailə raket hücumuna cavab olaraq.
Kütlənin İranın nüvə silahı yaratmasının vaxtı çatıb-çatmaması ilə bağlı sualına cavab olaraq Xamnəi deyib ki, hakimiyyət “İran xalqını qlobal təkəbbür”ün zülmünə qarşı bütün lazımi tədbirləri görəcək.
85 yaşlı Ali lider hərbi hazırlıq, silah-sursat və siyasi arenada hazırlıqların aparılacağını açıqlayıb: "Nə lazımdırsa, mütləq ediləcək və...hakimiyyət hazırda bu səylərlə məşğuldur".
İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (İİKK - “Sepah”) baş komandanı Hüseyn Səlami noyabrın 3-də Xamnəinin fikirlərini təkrarlayıb. O, “Müqavimət Oxu”nun İsrail və ABŞ-a - “şər cəbhəyə sarsıdıcı cavab veriləcəyi”ni iddia edib.
İİKK komandiri söz verib ki, İran “düşməni məğlub etmək üçün lazım olan hər şeylə təchiz olunacaq”.
Noyabrın 1-də Livanın “Al Mayadeen” televiziyası Xamnəinin müşaviri və keçmiş xarici işlər naziri (1997-2005) Kamal Xərrazi ilə müsahibəni yayımlayıb və o, İranın raket və nüvə siyasətlərini dəyişməyi nəzərdən keçirməsini təklif edib.
2024-cü ilin mayında dediyini təkrarlayan Xərrazi bildirib ki, İran “ekzistensial təhlükə ilə üzləşərsə” “nüvə doktrinasını dəyişəcək”. O əlavə edib ki, İran “hazırda nüvə silahı yaratmaq qabiliyyətinə malikdir” və “bunu qadağan edən ancaq Ali Rəhbərin fətvasıdır”.
Keçmiş baş diplomat deyib ki, İranın öz raketləri üzrə özünün qoyduğu 2000 km (1243 mil) mənzil məhdudiyyətini Avropa gücləri nəzərə almayıb. Bununla belə, o vurğulayıb ki, “İranın raketlərinin uçuş məsafəsini artırması ehtimalı var”.
Qeyd edək ki, İranın uzun müddət davam edən hərbi siyasətlərini nəzərdən keçirməyə açıq olduğu barədə iddialar İsrailin 26 oktyabr hücumuna görə artan qisas təhdidləri ilə müşayiət olunub.
Parlamentin milli təhlükəsizlik və xarici siyasət komissiyasının üzvü İsmayıl Kousəri noyabrın 2-də bildirib ki, Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının “bütün üzvləri” İsrailə qarşı hərbi əməliyyatların aparılmasının lehinə səs veriblər.
Keçmiş “Sepah” komandiri Kovsəri deyib ki, İranın cavab zərbəsinin dəqiq vaxtına silahlı qüvvələr qərar verəcək.
Bir neçə gün əvvəl, oktyabrın 31-də “Sepah” baş komandanı Səlami İsraili xəbərdar etmişdi ki, İrana 26-cı dəfə hücumuna “ağılasığmaz cavab alacaq”.
Bununla belə, islahatçı prezident Pezeşkian noyabrın 3-də deyib ki, İsrailin müharibə apardığı Qəzza və Livanda atəşkəs “cavabımızın intensivliyinə və növünə təsir edə bilər”.
Xamnəi İsrailin hücumundan sonrakı günlərlə müqayisədə daha konkret mövqedə görünür.
Oktyabrın 27-də İsrailin çıxışından sonra ilk çıxışında Xamnəi cavabın olub-olmayacağı ilə bağlı heç bir açıqlama verməyib. Bunun əvəzinə, İranda son qərar qəbul edən şəxs, görünür, növbəti addımlar üçün məsuliyyəti digər rəsmilərə həvalə edib.
Tonun dəyişməsinin bir səbəbi, İran rəsmilərinin bunu açıq şəkildə etiraf etməməsinə baxmayaraq, hücumun vurduğu zərərin miqyasının daha aydın olması ola bilər.
2022-ci ilin sonlarından və xüsusən də bu ildən bəri İranın nüvə proqramını silahlandırmaq barədə düşünməsi ilə bağlı təkliflər nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. İran rəsmiləri nüvə silahını kökündən rədd etməklə yanaşı, əvvəllər belə imkanların inkişafının qarşısındakı əsas maneənin texniki deyil, siyasi olduğunu vurğulamışdılar.
Xərrazi özü 2022-ci ilin dekabrında bəyan etdi ki, İran nüvə silahı "yarada bilər", lakin bu "niyyətdə deyil".
İki dəfə keçmiş nüvə proqramı rəhbəri (2009-10, 2013-21) və keçmiş baş diplomat (2011-13) Əli Əkbər Salehi 2024-cü ilin fevralında televiziyaya müsahibəsində deyib ki, İran “elm və texnologiya üzrə nüvə silahının bütün hədlərini keçib”.
Ölkənin raketlərinin atış məsafəsi ilə bağlı özünün müəyyən etdiyi 2000 km (1243 mil) məhdudiyyəti Xamnəi illər əvvəl elan edib və bunu yüksək vəzifəli şəxslər dəstəkləyib.
Xamnəi 2021-ci ildə limitin “səbəbinin olduğunu” söyləyib və bəzi hərbi xadimlərin buna qarşı çıxdığını etiraf edib.
“Sepah”ın ozamankı baş komandanı Məhəmməd Əli Cəfəri (2007-19) 2017-ci ildə demişdi ki, İranın raketlərinin uçuş məsafəsi ilə kifayətlənməsinin əsas səbəbi ABŞ-nın bölgədəki bazalarının artıq əlçatan olmasıdır.
Həmin il Səlami – o zaman İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun baş komandanının müavini – Avropa güclərini xəbərdar etmişdi ki, İran onları təhlükə hesab edərsə, raketlərinin məsafəsini artıracaq.
İranın qisas təhdidləri İsrail mənbələrinin Tehranın üçüncü ölkələrdən və yaxud regional müttəfiqləri ilə birlikdə hücuma hazırlaşdığına dair xəbərlər fonunda gəlir.
Oktyabrın 26-da İsrailin hava hücumu nəticəsində dəyən zərərin həcmi ilə bağlı xəbərlər doğrudursa, İran əhəmiyyətli bir hücuma keçərsə, böyük risklərlə üzləşəcək. Digər tərəfdən, İsrailin hücumu nəticəsində İranın ölüm hallarını nəzərə alaraq ciddi reaksiyanın yoxluğu Xamnəinin reputasiyasına xələl gətirəcək.
İranın regional müttəfiqlərinin hücumunun İslam Respublikasını İsrailin növbəti hücumundan qoruyub saxlamayacağı da bəlli deyil.
İsrail, əslində, oktyabrın 26-da İrana endirdiyi zərbəyə görə istənilən cavabdan əvvəl qabaqlayıcı zərbə endirə bilər. Bu cür hərəkətin məqsədi, and içmiş düşməni ləkələməkdən başqa, İranı daha sərt cavab verməyə məcbur etmək ola bilər.
İsrailin əsas məqsədi İranla qarşıdurmada birbaşa iştirak etməsə də, ABŞ-nın dəstəyini təmin etməkdir. Bu tənlikdə, İsrailin daha geniş hücumu ilə nəticələnən əhəmiyyətli İran əməliyyatı İslam Respublikasını nüvə ərəfəsinə doğru itələyə bilər - ABŞ-nın İranla müharibəyə birbaşa qarışacağı bir ssenari.
Y. QACAR
