Müasir təhsil sisteminin qarşısında duran ən böyük problemlərdən biri, şagirdlərin fərdi bacarıqlarının və maraqlarının nəzərə alınmamasıdır. Standartlaşdırılmış tədris proqramları və qiymətləndirmə metodları, müxtəlif potensiala və maraqlara malik olan şagirdlərin inkişafını məhdudlaşdırır. Bu yanaşma, şagirdlərin öz güclü tərəflərini və yaradıcılıqlarını ortaya çıxarmaq imkanlarını əngəlləyir.
Standartlaşdırılmış təhsil və onun məhdudiyyətləri
Ənənəvi təhsil sistemində, əksər dərs planları və imtahanlar standartlaşdırılmış formadadır və bütün şagirdlərə eyni şəkildə tətbiq olunur. Bu, kütləvi təhsildə asan idarəçilik və qiymətləndirmə üçün əlverişli olsa da, fərdi yanaşmanın əhəmiyyətini azaldır. Bu yanaşma, daha yaradıcı, analitik və müxtəlif düşüncə qabiliyyətlərinə malik şagirdlərin potensialını tam olaraq üzə çıxarmaqda çətinlik yaradır.
Hər şagirdin özünəməxsus öyrənmə üslubu, maraqları və bacarıqları vardır. Bəziləri texniki və praktiki tapşırıqlarda üstünlük göstərdiyi halda, digərləri daha analitik və nəzəri mövzularda güclü ola bilər. Bu fərqləri nəzərə almadan təhsilə eyni yanaşmaq, bir çox uşağın təhsil həyatında geriləməsinə səbəb olur.
Fərdi bacarıqların inkişafının əhəmiyyəti
Şagirdlərin fərdi bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi, onların təhsil müddətində daha çox motivasiya olmasını və daha yaxşı nəticələr əldə etməsini təmin edir. Hər bir fərdin özünü tanıması, öz güclü və zəif tərəflərini bilməsi və onları inkişaf etdirməsi gələcəkdə uğurlu və özünə inamlı bir şəxsiyyət kimi formalaşmasına kömək edir.
Fərdi yanaşma, təkcə akademik müvəffəqiyyəti deyil, həm də sosial və emosional inkişafı dəstəkləyir. Məsələn, musiqi, idman, rəssamlıq və ya texniki sahələrdə bacarıqlara sahib olan şagirdlərin bu istiqamətlərdə dəstəklənməsi, onların özlərinə olan inamını artırır və ümumi öyrənmə prosesinə daha aktiv qoşulmalarını təmin edir.
Təhsildə fərdi yanaşmanın əsas maneələri
Şagirdlərin fərdi bacarıqlarının nəzərə alınmaması bir sıra səbəblərdən qaynaqlanır:
Tədris proqramlarının standartlaşdırılması: Tədris planlarının hər kəs üçün eyni olması, fərqli potensiala malik şagirdlərin ehtiyaclarını qarşılamaq üçün uyğun deyil.Müəllimlərin iş yükü: Fərdi yanaşmanın tətbiqi müəllimlərin əlavə iş yükü və resurslara ehtiyacını artırır.Maddi və texniki resurs çatışmazlığı: Praktiki dərslərin və fərdi yanaşmanın təşkili üçün lazımi infrastrukturun olmaması, bu prosesin həyata keçirilməsini çətinləşdirir.Qiymətləndirmə sisteminin qeyri-adaptiv olması: Standart imtahan və qiymətləndirmə metodları, müxtəlif düşüncə qabiliyyətlərinə malik olan şagirdlərin performansını dəqiq qiymətləndirməkdə çətinlik çəkir.Həlli yolları və təkliflər
Şagirdlərin fərdi bacarıqlarının nəzərə alınması üçün təhsildə bir sıra islahatlar və yeni metodlar tətbiq oluna bilər:
Fərdi öyrənmə planlarının hazırlanması: Hər bir şagirdin ehtiyaclarına və bacarıqlarına uyğun fərdi tədris planlarının tərtib olunması, onların öyrənmə prosesinə marağını artırar.Müəllimlərin təlimi: Müəllimlərin fərdi yanaşma metodlarını öyrənməsi və tətbiq etməsi üçün peşəkar inkişaf proqramları təşkil edilməlidir.Layihə əsaslı tədris metodları: Şagirdlərin öz maraq dairəsinə uyğun layihələr üzərində işləməsi, onların tənqidi düşüncə və yaradıcı yanaşma qabiliyyətini inkişaf etdirə bilər.Məktəbdənkənar fəaliyyətlərin təşviqi: İncəsənət, idman və texniki dərnəklərin təşkili, şagirdlərin fərdi bacarıqlarını üzə çıxarmağa kömək edər.Rəqəmsal tədris vasitələrinin istifadəsi: Rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edərək fərdi öyrənmə platformalarının tətbiqi, şagirdlərin öyrənmə tərzlərini nəzərə alaraq onların fərdi inkişafını dəstəkləyə bilər.
Şagirdlərin fərdi bacarıqlarının nəzərə alınmaması, təhsil sisteminin potensialının tam istifadəsinə mane olur və cəmiyyətin ümumi inkişafına təsir göstərir. Təhsil müəssisələrinin və müəllimlərin fərdi yanaşmaya yönəlik addımlar atması, şagirdlərin öyrənmə prosesinə daha dərindən qoşulmasını və onların akademik, sosial və emosional bacarıqlarının inkişafını təmin edər. Belə bir yanaşma, daha yaradıcı, tənqidi düşüncəli və özünə inamlı nəsillərin yetişməsinə təkan verəcəkdir.
Bəhman Hüseynli
