Yunanıstan Milli Kəşfiyyat Xidməti adada 50 il əvvəl Türkiyənin hərbi müdaxiləsi ilə nəticələnən çevriliş cəhdi ilə bağlı bəzi sənədlərin məxfiliyini ləğv edib. Afinadakı xunta çevrilişə hazırlığı gizlədirdi.
Turkustan.az xəbər verir ki, Kuzey Kıbrıs Türk Cümhuriyyətinin (KKTC) yaranmasının 41-ci ildönümünün qeyd olunduğu bu günlərdə Yunan Kəşfiyyat İdarəsi (EYP) 1974-cü ildə Kıbrısda hərbi xunta tərəfindən həyata keçirilən çevrilişlə bağlı 58 kəşfiyyat məlumatının məxfiliyini ləğv edib. Türkiyənin sülh əməliyyatı ilə nəticələndi və ilk dəfə olaraq tarixi hadisələrlə bağlı “daxili” məlumat verdi. 1974-cü ilin iyul-avqust aylarına aid kəşfiyyat məlumatlarını ehtiva edən və bəzi hissələri senzuraya məruz qalan sənədlərə görə, Afinadakı xunta rejimi çevriliş hazırlıqlarının bir hissəsini hətta kəşfiyyatdan gizlədib.
Türkiyə və Yunanıstanın diplomatik əlaqələrini yaxşılaşdırmaq üçün yollar axtardıqları bir dövrə təsadüf edən bu inkişaf, Rum çevrilişinin bəzi Kipr Rum siyasətçiləri tərəfindən arzulanmadığını da ortaya qoyur. Əslində sənədlərə görə, Yunanıstanı daxili işlərinə qarışmaqda günahlandıran bəzi Kipr rəsmiləri çevrilişdən günlər əvvəl adada yunan əsgərlərinin deportasiyasını müzakirə edirdilər. Xunta Kipri Yunanıstana birləşdirmək istəyirdi. Lakin Yunan xuntasının 15 iyulda Kiprin o zamankı prezidenti Makariosa qarşı çevrilişi 5 gün sonra Türkiyənin müdaxiləsi ilə zərərsizləşdirildi və bir neçə gün sonra Afinadakı hərbi xunta ləğv edilb.
EYP bildirmişdir ki, senzuradan keçmiş sənədlər 1974-cü ilin iyul-avqust ayları arasında Yunanıstanın perspektivinə işıq salır və baş verənlərin daha əhatəli şəkildə anlaşılmasına töhfə vermək məqsədi ilə dərc edilmişdir. EYP daha çox sənədlərin məxfiliyinin silinəcəyini bildirdi.
Afina Milli Universitetinin tarix professoru Evanthis Hatzivassiliou da "Yunanıstandakı diktatura çevrilişlə bağlı yalnız lazım bildiklərini məlumatlandırdı" dedi. Hatzivassiliou-nun sözlərinə görə, çevrilişdən sonra EYP Türkiyənin müdaxiləyə hazırlığını “olduqca dəqiq” aşkarlayıb, lakin Afina bu xəbərdarlıqlara məhəl qoymayıb.
BBC-nin Afinadakı təcrübəli müxbiri David Tongue Yunanıstandakı çevrilişdən sonra türk donanmasının Mersindən ayrıldığını öyrənən kimi İnformasiya Nazirliyinə zəng edib. O, yunan həmsöhbətinə “Türklər dənizə çıxdılar” deyəndə qarşısındakı səs rahatlıqla “Narahat olacaq bir şey yoxdur” cavabını verdi. “Türklər bir neçə ildən bir belə dənizə çıxır və Aralıq dənizi havası ilə qayıdırlar. Bu çıxışdan 24 saat sonra türk əsgərləri Kiprə ayaq basdı. Dil İnformasiya Nazirliyinə bir daha zəng etsə də, bu dəfə mənbə telefonu açmadı...
Türkiyə olmasaydı, Makarios danışa bilməzdi!
Arxiyepiskop Makarios iyulun 20-də enişdən əvvəl vəzifəsindən azad edilib. Bunun səbəbi Afinadakı Polkovniklər Xuntasının Kipri təsis müqaviləsindən çıxaracaq tələbləri idi. Makarios adadan qaçdıqdan sonra Nyu Yorka gedib və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında çıxış etmək istəyib. Yunanıstanın Daimi Nümayəndəsi Makariosun çıxışına qarşı çıxdığı halda, Türkiyənin Daimi Nümayəndəsi əksinə, dəstəkləyib. Makarios beləliklə Baş Assambleyada çıxış etdi və baş verənlərə görə Yunanıstanı məsuliyyət daşıdı.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
