Boykot uğursuz oldu, Qreta autda: COP29 - Azərbaycanın siyasi qələbəsidir

Bu həftə Bakı dünyanın ekoloji paytaxtına çevrildi və bu, şübhəsiz ki, onun böyük siyasi qələbəsidir. Bəzi ölkələrin forumu boykot etmək cəhdlərinə baxmayaraq, dünyanın hər yerindən nümayəndə heyətləri BMT-nin COP29 iqlim konfransında iştirak etmək üçün Azərbaycan paytaxtına toplaşıb. Onlarla dünya lideri, yüzlərlə siyasətçi, minlərlə ictimai xadim, alim və jurnalist tədbirin əhəmiyyətini və səviyyəsini yüksək qiymətləndirib, dünya mediası konfransın əsas hadisələri barədə xəbərlər yayımlayır.

Oxu.Az-ın məlumatına görə, News.ru Bakıda keçirilən COP29 haqqında ətraflı material hazırlayıb.

Bakıda BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəfləri Konfransının 29-cu sessiyasında (COP29) 190-dan çox ölkədən 72 min iştirakçı qeydiyyatdan keçib, onlardan 60 mini xarici qonaqlardır. İqlim sammitinin iştirakçıları arasında BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş, BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının iştirakçı ölkələrinin 80 prezidenti, vitse-prezidenti və hökumət başçısı var. Tədbiri 3 mindən çox xarici media nümayəndəsi işıqlandırır.

Forumun açılış mərasimində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bildirib ki, ölkəsi COP29-da inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında qarşılıqlı anlaşmanın əldə edilməsi üçün əlindən gələni edəcək. O əlavə edib ki, Bakı müxtəlif beynəlxalq aktorlar arasında siyasi, mədəni, enerji, ticarət və nəqliyyat körpüləri qurmağa hazırdır. Forumun ilk günlərində İlham Əliyev müxtəlif ölkələrdən olan həmkarları ilə bir sıra ikitərəfli görüşlər keçirib.

Azərbaycan hakimiyyəti dərhal hazırlıqlara başlayıb, çünki konfrans ölkənin müasir tarixində ən miqyaslı tədbir olub.

COP29-a qatılan dünya liderləri Bakının tədbirin keçirilməsində göstərdiyi səyləri yüksək qiymətləndiriblər. Onlar Azərbaycan rəhbərliyinin təşkilatçılıq bacarığını, qonaqpərvərliyini və peşəkarlığını qeyd edərək, COP29 çərçivəsində danışıqların uğurla başa çatacağına ümid etdiklərini bildiriblər. Belə ki, Pakistan Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərif "əziz qardaşım" adlandırdığı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevi Bakıda iqlim sammitinin uğurla təşkil edilməsi münasibətilə təbrik edib. Pakistan hökumətinin başçısı əminliklə bildirib ki, COP29 mütləq tarixə düşəcək.

Misir Baş naziri Mustafa Madbuli də yüksəksəviyyəli təşkilatçılığa görə Bakıya təşəkkür edib və gələcək uğurlar arzulayıb.

Öz növbəsində İtaliya hökumətinin başçısı Corcia Meloni Azərbaycanın COP29-a sədrliyi ilə bağlı çox məmnunluğunu ifadə edib və konfransı "sülh naminə iqlim təşəbbüsünün bir hissəsi" adlandırıb.

Onun gürcüstanlı həmkarı İrakli Kobaxidze də yüksəksəviyyəli təşkilatçılığa görə İlham Əliyevə dərin minnətdarlığını bildirib. O, BMT-nin iqlim konfransının ilk dəfə Qafqazda keçirildiyini qeyd edib və bu nüfuzlu beynəlxalq tədbiri peşəkarlıqla təşkil edən Azərbaycana uğurlar arzulayıb.

Konqo Demokratik Respublikasının Baş naziri Cudit Suminva Tuluka da bu mühüm tədbirin Bakıda keçirilməsinə görə Azərbaycana və şəxsən dövlət başçısı İlham Əliyevə minnətdarlığını bildirib.

"Bəlkə də bu gün burada etdiyimiz işlərin və müzakirə etdiyimiz məsələlərin mahiyyətini yalnız gələcək nəsillər anlayacaq. Amma biz, ilk növbədə, nəticələr əldə etməliyik", - deyə o, COP29-un əhəmiyyətini bir daha vurğulayıb.

BMT-nin iqlim konfransında Rusiyanı hökumət başçısı Mixail Mişustin təmsil edir. Daha əvvəl Rusiya prezidenti Vladimir Putin Bakıya getməyəcəyini bildirib, çünki o bu yaxınlarda orada olub və səmərəli danışıqlar aparıb, buna görə də foruma baş naziri göndərib. Rusiya nümayəndə heyəti COP29-da ən böyük nümayəndə heyətlərindən biri olub. Heyətə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi, Elm və Təhsil Nazirliyi, Maliyyə Nazirliyi və digər qurumların 47 nümayəndəsi daxildir.

Rusiyanın bu diqqəti təəccüblü deyil - Moskva və Bakı ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində, o cümlədən Xəzər problemlərinin həlli məsələsində sıx əməkdaşlıq edir. "Rosqidromet"in (Rusiyanın Hidrometeorologiya və Ətraf Mühitin Monitorinqi üzrə Federal Xidməti) rəhbəri, COP29-da Rusiya nümayəndə heyətinin rəhbər müavini İqor Şumakov bildirib ki, Bakıda iqlim dəyişikliyi konfransının təşkilatçıları tədbirin ən yüksək səviyyədə keçirilməsi üçün çox səy göstəriblər.

"Hər şey əladır. Ev sahibi tərəf, Azərbaycandan olan həmkarlarımız bu miqyasda forumu təşkil etmək üçün əllərindən gələni ediblər. Forumun ilk günlərində 80-dən çox prezident və hökumət başçısı iştirak edib. Təşkilatçılıq ən yüksək səviyyədədir, işləmək bizim üçün çox xoş və rahatdır", - deyə Şumakov qeyd edib.

COP29-da Özbəkistanın ekologiya naziri Aziz Abduhakimov bildirib ki, Bakıdakı COP29 dünya ictimaiyyətinə qlobal ekoloji gündəliyi müzakirə etmək üçün böyük imkanlar yaradıb. Onun sözlərinə görə, tədbir ən yüksək səviyyədə təşkil olunub.

"Birincisi, Azərbaycandan olan həmkarlarımı və dostlarımı konfransın uğurla keçirilməsi münasibətilə təbrik edirəm. Hər şey ən yüksək səviyyədə təşkil olunub. İştirakçılar üçün bu, aktual gündəliyi, məsələn, yaşıl enerjinin yaşıl təhsillə əlaqəsini müzakirə etmək üçün böyük fürsətdir. Məhz buna görə nümayəndə heyətimizə təhsil və elm naziri də daxildir. Ümumilikdə çox təmsilçi nümayəndə heyətimiz var. Energetika, su təsərrüfatı, kənd təsərrüfatı nazirləri də iştirak edirlər", - deyə Abduhakimov bildirib.

O, tərəfdaşlar və həmkarlarla görüşmək, qlobal ekoloji gündəliyin bütün məsələlərini üz-üzə müzakirə etmək imkanına görə Azərbaycan hakimiyyətinə təşəkkürünü bildirib. Abduhakimovun sözlərinə görə, Özbəkistan nümayəndə heyətinin Bakıda COP29-a səfəri çox uğurla keçir.

İqor Şumakov bildirib ki, Rusiya nümayəndə heyəti ekologiya məsələləri ilə bağlı öz mövqeyini çatdırmaq üçün konfransda iştirak edir.

"Bu bizim və bütün dünya üçün çox əhəmiyyətli platformadır ki, burada siyasi məsələlər kimi başqa məsələlərə və vəzifələrə diqqət yetirmədən tam sərbəst şəkildə fikir mübadiləsi aparmaq mümkündür", - deyə o izah edib.

Politoloq Serqey Markov bildirib ki, COP29-da qlobal ekoloji gündəliyin ən mühüm problemi - dövlətlərin və qeyri-dövlət subyektlərinin, o cümlədən korporasiyaların, siyasi partiyaların, ictimai hərəkatların, qeyri-hökumət təşkilatlarının ekologiya sahəsində fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi məsələsində əhəmiyyətli irəliləyişə nail olunub. Onun sözlərinə görə, iştirakçılar öz planlarını razılaşdıra və onların gələcək reallaşdırılması üçün tədbirlər işləyib hazırlaya biliblər.

"Əlbəttə ki, ekoloji yeniliklərin xərclərini kimin ödəyəcəyi ilə bağlı qlobal ziddiyyət qalır. Qərb ölkələri bu tədbirlərin əhəmiyyətli hissəsini inkişaf etməkdə olan ölkələrin ödəməsini istəyərdilər. Sonuncular isə əksinə, bunun ilk növbədə Qərbin məsuliyyəti olduğunu hesab edirlər. Amma əgər bu problem asanlıqla həll olunsaydı, foruma ehtiyac olmazdı", - deyə Markov bildirib.

O, həmçinin qeyd edib ki, tədbir Donald Trampın ABŞ-nin yeni prezidenti seçilməsindən dərhal sonra keçirilib. Politoloqun sözlərinə görə, gələcək ABŞ lideri bütün ekoloji məhdudiyyətləri kəskin şəkildə azaltmaq istəyini gizlətmir. Buna görə də Markovun fikrincə, ekologiya problemləri ilə məşğul olan bütün dünya aktorlarının əlaqələndirilməsi xüsusilə ABŞ kimi əhəmiyyətli ölkədə antiekoloji qüvvələrin hakimiyyətə gəldiyi bir məqamda çox vacibdir.

"FairPlanet"in beynəlxalq ekoloji və insan hüquqları nəşrinin baş redaktoru Nour Qantis bildirib ki, xüsusilə ABŞ-də iri sənaye şirkətlərinin tərəfdarı Donald Trampın prezident seçilməsi və dünyada gedən müharibələr fonunda platformadakı optimizm səviyyəsindən xoş təəccüblənib. O, konfransı bir qədər pessimizmlə gözlədiyini, lakin COP29-da gedən danışıqların artıq "daha yaxşı gələcəyə ümid verdiyini" etiraf edib.

COP29-un noyabrın 11-də başlamasından dərhal sonra dünya mediası konfransın uğurunu xəbər verdi. Belə ki, Britaniyanın "The Financial Times" qəzeti "COP29-un ilk günü Azərbaycanın qələbəsi ilə başa çatdı" başlıqlı material dərc edib. Jurnalistlər BMT-nin emissiya qaydaları ilə tənzimlənən çoxmilyardlıq karbon bazarlarının işə salınması barədə razılaşmanı bu cür qiymətləndiriblər. Nüfuzlu Britaniya nəşri qeyd edib ki, bu, COP29-da əməkdaşlıq və tərəqqinin parlaq anı olub.

"Reuters" agentliyi öz növbəsində qeyd edib ki, ikihəftəlik COP29 iqlim sammitində ölkələr bazar ertəsi günü istixana qazı emissiyalarının azaldılması layihələrini maliyyələşdirəcək BMT dəstəkli qlobal karbon bazarının işə salınması üçün lazım olan karbon kvotalarının keyfiyyət standartlarını təsdiqləyiblər.

Beninin milli televiziyasının ekoloji jurnalisti Uilyam Çokki ümid etdiyini bildirib ki, COP29-da istixana qazı emissiyalarının əsas mənbəyi olan qazıntı yanacaqların istifadəsinin azaldılması ilə bağlı mühüm qərarlar qəbul ediləcək. O qeyd edib:

"Təşkilatlanmadan danışarkən, Azərbaycan hakimiyyətinə qəbulun keyfiyyətinə, nəqliyyata və əhalinin qonaqpərvərliyinə görə təşəkkür etmək istərdim".

Bakıda konfransın ən yüksək səviyyədə təşkil olunmasına və onun əhəmiyyətinin hamılıqla tanınmasına baxmayaraq, ekoloji qayğıya iddia edən bəzi ölkələr COP29-u boykot etməyə çalışıblar. Belə ki, Fransa və Avropa İttifaqının rəhbərliyi COP29-da iştirakın qarşısını almaq üçün Aİ-nin digər üzv ölkələrinə təzyiq göstərib. Həmçinin Paris Afrika ölkələrinin, xüsusilə Nigeriya və Toqonun rəhbərliyini Azərbaycana səfərdən imtina etməyə inandırmağa çalışıb. Fransız diplomatiyasının bu cəhdlərinə baxmayaraq, Toqo prezidenti də daxil olmaqla Afrika qitəsinin nümayəndələri BMT-nin iqlim forumuna gəliblər.

Avropa Parlamentinin növbəti anti-Azərbaycan qətnaməsində deputatlar "BMT sammitinin insan hüquqları və beynəlxalq hüququn pozulması ilə uyğunsuzluğunu" iddia etdilər, guya Azərbaycan buna yol verir. Cavab olaraq Milli Məclisin sədri Sahibə Qafarova bu qətnaməni "qərəzli və yalana əsaslanan" adlandırıb, XİN isə Aİ-nin səfiri Peter Mixalkoya etiraz notası təqdim edib.

COP29-da İlham Əliyev Fransa və bəzi digər ölkələrin ekologiya sahəsində ikili standartlarına işarə edərək, onların keçmiş müstəmləkələrinə istehlakçı münasibətini davam etdirdiyini və təbiətlərini məhv etdiklərini xatırladıb.

Bu Paris və Brüsseldə qəzəb fırtınası yaradıb: Fransanın ekologiya naziri Anyes Panye-Rünaşe İlham Əliyevin ittihamlarının "qəbuledilməz" olduğunu bildirərək, bu bəhanə ilə BMT konfransına qatılmaqdan imtina edib.

Aİ-nin xarici işlər və təhlükəsizlik məsələləri üzrə ali nümayəndəsi Jozep Borrel də eyni bəyanatla çıxış edərək Fransaya dəstəyini ifadə edib.

Bakı Fransanın demarşını "qeyri-konstruktiv addım" adlandırıb. Bu barədə Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov bəyan edib.

"Fransalı nazirin COP29-da iştirakdan imtina etməsi qeyri-konstruktiv yanaşmadır. Ən azından Azərbaycan iqlim mövzusunu heç vaxt Azərbaycan-Fransa münasibətləri ilə qarışdırmır. COP-dan əvvəl də tədbirlərimiz olub və Fransanın danışıqçıları, nümayəndələri həmişə dəvət olunublar və iştirak ediblər", - deyə Bayramov bildirib.

Azərbaycan XİN başçısı qeyd edib ki, Bakı həmişə Fransadan olan həmkarları ilə konstruktiv işləyib. Eyni zamanda, Bayramov vurğulayıb ki, Parisin COP29-da iştirak etməməsi könüllü, lakin özünü iqlim sahəsində liderlərdən biri hesab edən Fransa tərəfindən yanlış addımdır.

Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyev Borrelin çıxışına cavab olaraq onun siyasətini həqiqətən qəbuledilməz adlandırıb, çünki Borrelin tabeliyində olanlar Aİ üzv ölkələrinin diplomatlarına COP29-da iştirakına mane olmaq üçün təlimatlar göndəriblər.

Ermənistan nümayəndələri də iqlim konfransına gəlməyiblər. Baxmayaraq ki, İrəvana BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Konfransına dəvət əvvəlcədən göndərilib. Bu barədə Azərbaycan XİN-in nümayəndəsi Ayxan Hacızadə məlumat verib.

Xəzər Strateji Araşdırmalar İnstitutunun baş direktoru İqor Korotçenkonun fikrincə, erməni tərəfinin Bakıda keçirilən BMT-nin COP29 beynəlxalq iqlim sammitində iştirakdan imtina etməsi siyasi demarşdır.

"Bu qərarın arxasında başqa, ümumiyyətlə heç nə dayanmır", - deyə ekspert əlavə edib.

Noyabrın 15-də bu demarş davam edib. İsveçli ekofəal Qreta Tunberq İrəvanda BMT binası qarşısında etiraz aksiyasında iştirak edib. O, dünya ictimaiyyətini COP29 konfransının Bakıda keçirilməsini pisləməyə çağırıb və Avropa Parlamentinin qətnaməsində səslənən "BMT sammitinin insan hüquqları və beynəlxalq hüququn pozulması ilə uyğunsuzluğu" barədə Azərbaycana qarşı ittihamları təkrarlayıb. Lakin Tunberqin çıxışı dünya ictimaiyyətinin diqqətini cəlb etməyib.

Nəhayət, hələ də məlum olmayan səbəbdən Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski əvvəlcədən gəlişini təsdiqləməsinə baxmayaraq, COP29 konfransına səfərini və çıxışını ləğv edib.

Polşa Prezidenti Andjey Duda isə konfransa gəlsə də, ümumi foto çəkilişində iştirakdan imtina edib.

Politoloq Sergey Markov vurğulayıb ki, Bakıda BMT-nin iqlim konfransını boykot etmək cəhdləri uğursuz olub.

"Çoxlu sayda beynəlxalq təşkilat gəlib, konfransda çoxlu hökumət nümayəndə heyəti iştirak edib. Bu, əsasən, ekoloji məsələlərin bəşəriyyət üçün əhəmiyyətinə görə baş verib ki, bunları da göz ardı etmək çətindir. Həm də ona görə ki, Azərbaycan bu tədbirin keçirilməsi ilə bağlı çox taktiki siyasət aparıb", - deyə politoloq qeyd edib.