Ac qalanda insan orqanizmində bir sıra bioloji dəyişikliklər baş verir. Bədən aclıq vəziyyətində ikən enerji balansını qorumağa çalışır və müxtəlif mexanizmlər işə düşür.
Ölkə.az milli.az-a istinadən bu dəyişiklikləri təqdim edir:
Qlikogenin sərf olunması
İlk olaraq, bədən qaraciyər və əzələlərdəki qlikogen ehtiyatlarını istifadə etməyə başlayır. Qlikogen, şəkərin (qlikozanın) saxlandığı və ehtiyac olduqda bədən tərəfindən istifadə olunan anbar formasıdır. Bu enerji mənbəyi sürətlə tükənir, adətən 12-24 saat ərzində.
Yağların sərf olunması
Qlikogen ehtiyatları tükəndikdən sonra, bədən yağları enerji üçün istifadə etməyə başlayır. Yağlar, bədənin enerji ehtiyacını qarşılayacaq daha uzun müddətli enerji mənbəyidir. Bu prosesdə yağ hüceyrələrindən yağ turşuları sərbəst buraxılır və onlar karbohidrat yerinə enerji mənbəyi kimi istifadə edilir. Bu, bədənin yağ ehtiyatlarını tədricən azalmasına səbəb olur.
Ketogeniz və keton cisimlərinin yaranması
Yağların oksidləşməsi nəticəsində keton cisimləri yaranır. Bu cisimlər beyin və digər orqanlar üçün enerji mənbəyi kimi istifadə edilə bilər. Ac qalarkən bədən ketogeniz prosesini işə salır, bu da yağların metabolizmasını və keton cisimlərinin istehsalını artırır. Bu, orqanizmin daha uzun müddət aclığa dözməsinə kömək edir.
Hormonlar və metabolik dəyişikliklər
Aclıq zamanı bədəndə bir sıra hormonal dəyişikliklər baş verir:
Qrelin: Bu hormon aclıq hissini artırır. Ac qalanda qrelin səviyyəsi yüksəlir.
Leptin: Bu hormon doymuşluq hissini tənzimləyir. Aclıq zamanında leptin səviyyəsi azalır.
Kortizol: Stress hormonu olan kortizol aclıq və uzun müddətli stresslə əlaqədar olaraq yüksəlir, bu da enerji sərfiyyatını artırır.
Bədən temperaturunun düşməsi
Aclıq vəziyyətində bədənin ümumi enerji istehsalı azalır və bu da bədən temperaturunun aşağı düşməsinə səbəb ola bilər. Bu, orqanizmin enerji saxlamaq üçün göstərdiyi bir adaptasiyadır.
İmmunitet sisteminin zəifləməsi
Uzun müddətli aclıq, orqanizmin immun sisteminin fəaliyyətini zəiflədə bilər. Bədən resurslarını qorumağa çalışdıqca, immun hüceyrələrinin istehsalı azalır və bu da xəstəliklərə qarşı müqaviməti azaldır.
Əzələ kütləsinin itkisi
Çox uzun müddətli aclıq vəziyyətində bədən, zülalları enerji mənbəyi kimi istifadə etməyə başlayır, bu da əzələlərin parçalanmasına səbəb ola bilər. Əzələ kütləsinin itkisi, bədənin normal fəaliyyətini davam etdirmək üçün zülal ehtiyatlarını sərf etməsi ilə əlaqədardır.
Beyində dəyişikliklər
Aclıq, beyində də dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Beyin qlikozaya əsaslanır, amma aclıq zamanı beyindəki bəzi neyrotransmitterlər və siqnal yolları dəyişir. Aclıq hissi, diqqət və motivasiya üzərində təsir göstərir və bəzən insanı yemək tapmağa yönəldir.
Psixoloji təsirlər
Aclıq, bədənin fiziki ehtiyaclarını təmin etməyə yönəlmiş bioloji dəyişikliklərdən əlavə, emosional və psixoloji təsirlər də yarada bilər. İnsanlarda əsəbilik, əsəbilik, qəzəb və ya diqqətsizlik kimi reaksiyalar müşahidə edilə bilər.
Qeyd edək ki, qısa müddətli aclıq (bir neçə saatdan bir günə qədər) sağlam insan üçün təhlükəsizdir, amma uzun müddətli aclıq və ya yeməkdən tamamilə imtina (səhərdən axşama, bir neçə gün və ya daha çox) ciddi sağlamlıq problemlərinə, orqanizm funksiyalarının pozulmasına və hətta həyat üçün təhlükə yarada bilər. Bu cür vəziyyətlərdə həkimə müraciət etmək vacibdir.
