ABŞ-nin Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin (USAID) inzibatçısınınmüavini İzobel Koulmanın Ermənistanın ABŞ-dəki səfirliyindəkeçirilən tədbirdəki çıxışı hadisələrin kobud şəkildə təhrifolunmuş interpretasiyasını özündə ehtiva edir və Ermənistanınxeyrinə ictimai rəyə təsir etməyi hədəfləyir. Azərbaycanı "hücumedərək nəzarəti ələ keçirməkdə" və 100 000-dən çox etnik erməniniöz evlərini tərk etməyə məcbur etməkdə ittiham etmək təkcə həqiqətəuyğun deyil, həm də Azərbaycanın beynəlxalq hüquq çərçivəsindəölkənin ərazi bütövlüyünü bərpa etməyə yönəlmiş antiterrortədbirlərinin mahiyyətini təhrif etmək cəhdidir.
İlk növbədə vurğulamaq lazımdır ki, Qarabağ beynəlxalq aləmdəAzərbaycanın ərazisi kimi tanınır. Bu, BMT Təhlükəsizlik Şurasının822, 853, 874 və 884 nömrəli qətnamələri də daxil olmaqla, bir çoxqətnamələri ilə təsdiq olunur. Həmin qətnamələr Ermənistanınişğalçı hərbi qüvvələrinin Azərbaycanın ərazilərindən tam vəqeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edir. Onilliklər ərzindəErmənistan bu tələbləri nəzərə almamış, Azərbaycanın əraziləriniişğalda saxlamaqla daimi gərginliklər və münaqişələr yaradıb.
Azərbaycanın 2020-ci ildə həyata keçirdiyi antiterror tədbirlərivə Rusiyanın vasitəçiliyi ilə imzalanmış üçtərəfli bəyanatnəticəsində Azərbaycanın suverenliyi öz əraziləri, o cümlədən,Dağlıq Qarabağ üzərində bərpa olundu. Bu addımlar tamamiləbeynəlxalq hüquq çərçivəsində qanuni idi və illər boyu davam edənqeyri-qanuni işğala son qoyulmasına yönəlmişdi.
Koulmanın çıxışında Azərbaycanı Qarabağa hücum edərəkermənilərin kütləvi şəkildə bölgəni tərk etməsinə səbəb olmaqdaittiham etməsi tamamilə yanlışdır. Azərbaycanın həyata keçirdiyiantiterror əməliyyatları yalnız həmin ərazidəki silahlıqruplaşmalara və qeyri-qanuni quruluşlara qarşı yönəlmişdi. Butədbirlər heç bir şəkildə mülki əhalini hədəfə almamışdı vəminlərlə erməni hələ də Azərbaycanın nəzarətində olan ərazilərdəyaşamını davam etdirir. Üstəlik, Azərbaycan dəfələrlə öz ərazisindəyaşayan bütün etnik qrupların təhlükəsizliyini və hüquqlarını təminetməyə hazır olduğunu bəyan etmişdi.
Koulman USAID-in Qarabağdan köçürülən insanlara yardım məqsədilə18 milyon dollar məbləğində vəsait ayırdığını vurğulayır. Buradaqeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-nin bu maliyyə yardımı uzun illərdirAzərbaycan ərazilərinin işğalını davam etdirən Ermənistanhakimiyyətinin mövqelərini gücləndirməyə yönəlib. Azərbaycan isə buillər ərzində münaqişəni sülh yolu ilə həll etməyə çalışıb,Ermənistan isə beynəlxalq qaydaları və qərarları sistematik şəkildənəzərə almayıb.
Bu vəsaitlərin köçkünlərə kömək etməsi ilə bağlı bəyanat daşübhə doğurur. Əslində, həmin insanların əksəriyyəti ErmənistanınQarabağdakı administrasiyasının bilərəkdən onları regionu tərketməyə məcbur etməsi nəticəsində Ermənistanda məskunlaşıb.Ermənistan rəhbərliyi əhalini qorxudub, Azərbaycan tərəfindən guyarepressiyaların olacağı barədə yalan şayiələr yayaraq vətəndaşlarıtəşvişə salmışdı. Əslində, bu, Qarabağın erməni əhalisininAzərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiya olunması prosesini pozmaqməqsədi daşıyırdı.
İ.Koulman, həmçinin, Ermənistanın Azərbaycanla sülh sazişiimzalamağa yönəlmiş səylərini dəstəklədiyini iddia edir. Faktlarsabunun əksini deyir: Ermənistan onilliklər boyu münaqişənin sülhyolu ilə həllinə ardıcıl olaraq mane olub, beynəlxalq öhdəlikləriniyerinə yetirməkdən boyun qaçırıb. Azərbaycanın dəfələrlə sülhtəklifi ilə çıxış etməsinə baxmayaraq, Ermənistan rəhbərliyi hərbitəxribatlar törədib, silahlı qüvvələrini Azərbaycanın ərazisindəyerləşdirmiş, faktları təhrif edərək münaqişəni dərinləşdirib.
Hətta 2020-ci ildə aktiv hərbi əməliyyatlar bitdikdən sonrabelə, Ermənistan danışıqlar prosesini sabotaj etməyə davam edir,Azərbaycana qarşı əsassız ərazi iddiaları irəli sürür və bu da sülhmüqaviləsinin imzalanmasını çətinləşdirir. Öz növbəsində,Azərbaycan dəfələrlə sülh prosesinə sadiqliyini vurğulayıb vəErmənistanla hər iki ölkənin ərazi bütövlüyünün qarşılıqlıtanınmasına əsaslanan hərtərəfli sülh sazişi imzalamaq üçün konkrettəşəbbüslər irəli sürüb.
Əsas məqam odur ki, Azərbaycan beynəlxalq öhdəliklərinə sadiqqalır və beynəlxalq hüquq və beynəlxalq humanitar hüquqprinsiplərinə riayət edir. Azərbaycanın Qarabağda atdığı bütünaddımlar yalnız ərazi bütövlüyünün və beynəlxalq səviyyədə tanınmışqanuni qaydaların bərpasına yönəlib.
Azərbaycan təkcə regionda yaşayan bütün etnik qrupların dincyanaşı yaşamasını təklif etmir, həm də azad edilmiş ərazilərdəinfrastrukturun bərpasına fəal şəkildə kömək edir, məcburiköçkünlərin geri qayıtması üçün şərait yaradır. Bu səylər genişmiqyaslı mina təmizləmə proqramlarını, mənzillərin, məktəblərin,xəstəxanaların və yolların bərpasını əhatə edir ki, bu da bütünAzərbaycan vətəndaşlarının, o cümlədən, etnik ermənilərin həyatşəraitini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırır.
İ.Koulmanın bəyanatları və USAID-in fəaliyyətləri Ermənistandaseparatizm və revanşizmi açıq şəkildə dəstəkləyir. Bu cürbəyanatlar bölgədə sülhün və sabitliyin bərpasına töhfə verməkəvəzinə, gərginliyin daha da artmasına səbəb olur və konstruktivdialoqa mane olur. Dağlıq Qarabağda erməni separatizminindəstəklənməsi, BMT Nizamnaməsində təsbit olunmuş suverenlikprinsipləri və beynəlxalq hüquqa ziddir.
ABŞ-nin bu cür bəyanatlar vasitəsilə təşviq etdiyi siyasət dəbölgədə sülhün bərqərar olmasına kömək etmir. Ermənistanınseparatizmi və hərbi təxribatları onilliklər ərzində uzunmüddətlimünaqişənin əsas səbəbləri olub. Ermənistanın destruktivqüvvələrini dəstəkləmək əvəzinə, beynəlxalq ictimaiyyət, ocümlədən, ABŞ, münaqişənin sülh yolu ilə həllinin qanuni yollarına,yəni bütün bölgə ölkələrinin ərazi bütövlüyünün tanınmasınayönəlməlidir.
İzobel Koulmanın bəyanatları açıq şəkildə faktların təhrifolunmasını və Ermənistanın destruktiv siyasətinin müdafiəsinitəşkil edir. Bu bəyanatlar real vəziyyətə uyğun gəlmir vəbeynəlxalq hüquq normaları ilə ziddiyyət təşkil edir. Bunun əksinəolaraq, Azərbaycan bölgədə sabitliyin bərpası və sülh dialoqununtəşviqi istiqamətində təşəbbüslər göstərir, bütün vətəndaşlarabərabər hüquqlar və zəmanətlər təqdim edir.
... USAID-in 2023-2024-cü illərdə Ermənistana göstərdiyi əlavəyardım proqramları həm maliyyə həcminin, həm də müxtəlif sahələriəhatə edən layihələrin genişlənməsi baxımından nəzərəçarpacaqdərəcədə artım nümayiş etdirir. Bu dövrdə ABŞ Ermənistana hökumətinvə müxtəlif təşəbbüslərin dəstəklənməsi üçün böyük məbləğdə maliyyəvəsaiti ayırmışdır. Buna baxmayaraq, Ermənistan sülh danışıqlarınısabotaj etməyə davam edir və revanşist meyilləri gücləndirir.
2023-2024-cü illərdə USAID Ermənistanı müxtəlif proqramlarvasitəsilə təxminən 50 milyon dollar məbləğində maliyyə dəstəyi ilətəmin edib. Bu dəstəyin əsasən infrastruktur layihələrinin, dövlətidarəçiliyinin islahatlarının və vətəndaş iştirakının artırılması,həmçinin demokratiyanın möhkəmləndirilməsi üzrə proqramlarıninkişafına yönəldiyi bildirilir. Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, buvəsaitin əhəmiyyətli bir hissəsi guya “Qarabağ münaqişəsi ilə bağlıhumanitar və sosial proqramlara ayrılıb”. Bu, USAID-in birtərəfliyanaşmasını açıq şəkildə göstərir, çünki maliyyə dəstəyi faktikiolaraq Ermənistandakı separatçı və revanşist meyilləringüclənməsinə səbəb olur.
USAID-in yardım istiqamətlərindən biri köçkünlərin dəstəklənməsiproqramı olub. Proqram çərçivəsində USAID-in 18 milyondollar ayırdığı qeyd edilir - vəsaitin 5 milyondolları təcili humanitar yardıma, 12 milyondolları isə erməni köçkünlərin Ermənistanda cəmiyyətəinteqrasiyası üçün uzunmüddətli səylərə yönəldilib. Amma butədbirlər münaqişənin həllinə kömək etmir, əksinə, erməni tərəfininAzərbaycana qarşı siyasi təzyiqləri davam etdirməkdəki qətiyyətinimöhkəmləndirir.
USAID-in başqa bir prioritet istiqaməti Ermənistanın hökumətinstitutlarının gücləndirilməsi olub. Bu məqsədlə USAIDErmənistandakı demokratik islahatlar və korrupsiya ilə mübarizətədbirlərinə 20 milyon dollardan çox vəsaitayırıb. İlk baxışdan bu, müsbət addım kimi görünə bilər. Lakinnəzərə almaq lazımdır ki, bu proqramlar, əslində, Ermənistanhakimiyyətinin nəzarətini gücləndirmək və Azərbaycanın əleyhinərevanşist ritorikanı artırmaq üçün istifadə olunur. Demokratikinstitutların dəstəklənməsi, bu kontekstdə, Ermənistanın işğalolunmuş ərazilərdən silahlı qüvvələrini çıxarmaqla bağlı beynəlxalqsazişləri və öhdəlikləri faktiki olaraq görməzdən gəlməsinə bəraətqazandırır.
Bundan başqa, əhəmiyyətli maliyyə vəsaiti Ermənistanıniqtisadiyyatının bərpasına yönəldilib. USAID-in kiçik və ortabiznesin inkişafına yönəlmiş proqramı 2023-2024-cü illərdə təxminən10 milyon dollar vəsait alıb. Bu vəsaitinErmənistan müəssisələrinə münaqişənin iqtisadi nəticələri iləmübarizədə kömək etməli olduğu nəzərdə tutulurdu. Lakin bu iqtisaditəşəbbüslər real iqtisadi diversifikasiyaya və ya bölgədəəməkdaşlığın inkişafına səbəb olmamış, yalnız Ermənistanın qonşuölkələrə qarşı qarşıdurma mövqeyini gücləndirib.
USAID-in dəstəyi Ermənistanda revanşist meyillərin güclənməsinəəhəmiyyətli təsir göstərmişdir. Azərbaycanla sülh danışıqları vəkonstruktiv dialoqu dəstəkləmək əvəzinə, USAID-in maliyyə yardımıErmənistanda destruktiv qüvvələri təşviq edir ki, bu daAzərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı iddiaların davametdirilməsində israr edən qüvvələrdir. Bu yanaşma açıq şəkildəbeynəlxalq hüquq prinsiplərinə və dinc birgəyaşayış ideyasınaziddir.
Ermənistanda humanitar və demokratik proqramlarınmaliyyələşdirilməsi Ermənistan hökumətinin öz mövqeyinindoğruluğuna olan əminliyini möhkəmləndirir və onların təcavüzkarsiyasətini haqlı çıxarır. Nəticədə, USAID-in belə hərəkətləribölgədə sülhə nail olmaq üçün hər hansı cəhdləri təhlükə altınaalır və Ermənistanı qarşıdurma siyasətini davam etdirməyə təşviqedir.
USAID Ermənistana böyük maliyyə vəsaiti ayırmaqla, onunrevanşist meyillərini gücləndirir və sülh prosesinə mane olur.Ermənistana göstərilən birtərəfli dəstək bölgədəki gərginliyi dahada dərinləşdirir və beynəlxalq ictimaiyyətin uzunmüddətli sülhünbərqərar olmasına yönəlmiş səylərini sarsıdır.
