Prezident İlham Əliyev: “Azərbaycan COP29-a ev sahibi olduqdan sonra inkişaf edən kiçik ada dövlətləri ilə münasibətlərimiz yeni, daha yüksək səviyyəyə qalxıb”
Azərbaycan COP29-a ev sahibliyi edən ölkə kimi beynəlxalq standartlara uyğun olaraq insan haqları sahəsində də daha şəffaf və ədalətli addımlar atır. Bu mənada, Azərbaycanın demokratiya və insan haqları sahəsindəki vəziyyətin Qərb dövlətlərini, xüsusən Fransanı narahat etməsinin heç bir əsası yoxdur. Fransa özü dünya tarixində müstəmləkəçi ölkə olaraq tanınıb. Əsasən Afrika ölkələrində Fransanın müstəmləkəsi olmuş dövlətlər hələ də siyasi və iqtisadi olaraq əzab çəkirlər. Onların içərisində çoxlu kiçik ada dövlətləri var. Azərbaycan isə son zamanlar bu dövlətlərə siyasi və iqtisadi dəstək verməyə başlayıb. Hətta COP29 beynəlxalq tədbirində bu mövzuda bir sıra sammit və panel iclasları keçirilir. İnkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinin əksəriyyətinin nümayəndə heyətlərinin rəhbərləri COP29-da iştirak edirlər. Yeri gəlmişkən, noyabrın 13-də Bakıda COP29 çərçivəsində inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinin (SIDS) Sammiti keçirilib. Prezident İlham Əliyev bu Sammitdə çıxışı zamanı bildirib ki, Azərbaycan COP29-a ev sahibi olduqdan sonra inkişaf edən kiçik ada dövlətləri ilə münasibətlərimiz yeni, daha yüksək səviyyəyə qalxıb: “Kiçik ada dövlətlərinin səsi qlobal arenada eşidilməlidir. İnkişaf etmiş bütün ölkələr, xüsusən də müstəmləkə keçmişi olan ölkələr kiçik ada dövlətlərinə maddi və texniki dəstək göstərməlidir ki, onlar ölkələrini iqlim dəyişmələrinin fəsadlarından qoruya bilsinlər. İqlim dəyişmələri hər bir ölkəyə, o cümlədən Azərbaycana təsir göstərir. Xəzər dənizi ilbəil daha da dayazlaşır, çaylarımızda daha az su, dağlarımızda daha az qar var. Əfsuslar ki, keçmişdə heç vaxt görmədiyimiz daşqınlar və kəskin yağışlar bu gün reallıqdır. Hər bir ölkə təsirə məruz qalır, lakin kiçik ada dövlətləri üçün bu ekzistensial təhlükədir”.
Sammitdəki çıxışlarda inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinin böyük ədalətsizliklərlə üzləşdiyi, iqlim dəyişmələrinin, artan qiymətlərin, COVID-19 pandemiyasının bu ölkələrə ciddi ziyan vurduğu, onların hökumətlərinin çətin vəziyyətdə olduqları vurğulanıb. COP29 çərçivəsində kiçik ada dövlətləri ilə bağlı xüsusi tədbirin təşkilinə görə Prezident İlham Əliyevə təşəkkür ifadə olunub. Qeyd edək ki, Azərbaycan bu dövlətlərə hərtərəfli dəstəyin verilməsi üçün fondun yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edib. COP29-a ev sahibliyi edən ölkə olaraq bu təşəbbüs də kiçi ada dövlətlərinin rəsmiləri tərəfindən çox böyük sevinclə qarşılanıb.
Prezident İlham Əliyev həmin ölkələrin üzləşdiyi çağırışların aradan qaldırılmasının COP29-da Azərbaycanın göstərdiyi səylərin əsasını təşkil etdiyini vurğulayıb: “Bu ilin mayında COP-la bağlı planlarını müzakirə etmək üçün Baham adalarının, Tonqanın və Tuvalunun rəhbərləri Azərbaycana səfər etdilər. Qəbul olunmuş Bakı Kommünikesində COP29-da mənalı nəticələrin əldə olunmasına çağırış edilir və əlçatan iqlim maliyyəsinin vacibliyi qeyd olunur. Bu ilin sentyabrında İtki və Zərərə Cavab Fondunun fəaliyyətə başlaması ilə bağlı Bakıda ciddi irəliləyiş əldə olunmuşdur. Hazırda proses ehtiyac duyan ölkələrə, xüsusən də kiçik ada dövlətlərinə maliyyənin verilməsi üçün tamamlanmalıdır. Bu yay Azərbaycan Tonqada Millətlər Birliyi ilə Birgə Bəyannamə imzaladı”. Azərbaycan, beynəlxalq münasibətlərdə inkişaf etməkdə olan ölkələrə dəstəyini müxtəlif istiqamətlərdə göstərir. Bu dəstək, xüsusən kiçik ada dövlətlərinə aid olan bir sıra layihələrdə özünü göstərir. Azərbaycan, həmçinin, BMT, İqtisadi və Sosial Şura, müxtəlif regional təşkilatlar və humanitar missiyalar çərçivəsində bu ölkələrlə əməkdaşlıq edir. Kiçik ada dövlətləri, ətraf mühitin qorunması, iqlim dəyişikliyi və təbii fəlakətlərin təsirlərinə qarşı mübarizə məsələlərində xüsusilə həssasdırlar. Azərbaycan, bu sahədə dəstəyi artıraraq, bərpa olunan enerji və ətraf mühitin qorunması sahələrində proqramlar həyata keçirir. Əlavə olaraq, Azərbaycanda ətraf mühitin mühafizəsi və iqlim dəyişikliyi ilə bağlı aparılan işlər kiçik ada dövlətləri üçün model ola bilər. Cənab Prezident ölkəmiz tərəfindən Millətlər Birliyinin kiçik ada dövlətlərindəki birgə layihələrini dəstəkləmək üçün 10 milyon ABŞ dolları məbləğində vəsait ayrıldığını bəyan edib. “Ətraf mühitin monitorinqi və qiymətləndirilməsi üçün “Azərkosmos”un peyk məlumatlarından istifadə etmək üçün Millətlər Birliyi ilə Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır”, – deyə dövlətimizin başçısı əlavə edib. Göründüyü kimi, Azərbaycan, kiçik ada dövlətləri ilə ticarət əlaqələrini gücləndirmək və iqtisadi əməkdaşlıq yaratmaq üçün müxtəlif təşəbbüslər irəli sürür. Bu əməkdaşlıq qarşılıqlı investisiyalar, təbii sərvətlərin və məhsulların mübadiləsi kimi sahələri əhatə edə bilər. Azərbaycanın inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinə dəstəyi, yalnız rəsmi diplomatik əlaqələrlə məhdudlaşmır. Azərbaycan həm iqtisadi, həm də humanitar sahələrdə bu dövlətlərə konkret dəstək göstərir. Həmçinin, Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələri və bu sahədəki təcrübəsi, kiçik ada dövlətləri ilə daha da möhkəmlənən münasibətlərin əsasını təşkil edir.
Azərbaycan, BMT və digər beynəlxalq təşkilatlarda inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinin maraqlarını müdafiə edir. Azərbaycanın beynəlxalq platformalarda bu dövlətlərin daha geniş tanınması və öz hüquqlarının qorunması üçün səylər göstərməsi, həmin dövlətlərin inkişafına müsbət təsir edir. Bu baxımdan cənab Prezident deyib ki, Azərbaycan kiçik ada dövlətlərinə özünün birmənalı dəstəyini nümayiş etdirir: “Biz fəlakət qarşısında zəif olan bir sıra ölkələrə qasırğa, zəlzələ və daşqınların təsirini azaltmaq üçün yardım göstərmişik. Biz, həmçinin su təchizatı, qida təhlükəsizliyi və mədəni irsin bərpası layihələrinə dəstək vermişik. Ondan çox kiçik ada dövləti Azərbaycan universitetlərində təhsil almaq üçün tələbə təqaüdü proqramımızdan yararlanıb. Qoşulmama Hərəkatında dördillik sədrliyimiz dövründə biz 80-dən artıq ölkəyə, o cümlədən 20 kiçik ada dövlətinə maliyyə və humanitar yardım göstərmişik”. Azərbaycan, inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinin infrastruktur layihələrinə də dəstək verməyi planlayır. Xüsusilə, su təchizatı, enerji, kənd təsərrüfatı və turizm sahələrində təcrübə mübadiləsi və investisiya imkanları yaradır. Bu sahələrdə Azərbaycandan texnologiya və bilik mübadiləsi, həmçinin maliyyə yardımının göstərilməsi mümkündür. Kiçik ada dövlətləri təbii fəlakətlərə daha çox məruz qalırlar. Azərbaycan, bu dövlətlərə humanitar yardımlar da göndərir, xilasetmə əməliyyatlarına və fövqəladə vəziyyətlərə müdaxiləyə yardım edir. Ölkəmizin başçısının dediyi kimi, Azərbaycan bir sıra inkişaf etməkdə olan ölkələrə, o cümlədən ada dövlətlərinə humanitar yardım göstərib.
Səyavuş Qasımov
Avrasiya Universitetinin rektoru,
siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
